برآورد میزان فرسایش و رسوبگذاری با استفاده از روش سزیم-137: مطالعه موردی(حوزه آبخیز ریمله-لرستان)

تخمین میزان فرسایش خاک و بار رسوب در حوزه­های آبخیز از جمله مهم­ترین اطلاعاتی هستند که برای عملیات حفاظت خاک و آب مورد استفاده قرار می­گیرند. به دلیل مشکلات و محدودیت­های موجود در روش­ها و مدل­های برآورد فرسایش خاک و رسوب، استفاده از روشی که بتواند با کم­ترین هزینه و صرف وقت، با دقت بالا و به سهولت میزان فرسایش و رسوبرا برآورد کند، بسیار مهم به نظر می­رسد. هدف از تحقیق حاضر برآورد فرسایش و رسوب در اراضی تپه ماهوره­ با قابلیت مرتع است که به علت افزایش روز افزون جمعیت و دست­یابی به غذای بیش­تر تحت کشت قرار گرفته­اند و نیز بررسی توانایی سزیم- 137 در برآورد فرسایش و رسوب در اراضی کشاورزی پایین دست آن می­باشد. در این مطالعه، با استفاده از سزیم- 137 در حوزه آبخیز ریمله که در آن تبدیل گسترده کاربری­ها رایج است فرسایش خاک برآورد گردید. به کمک عکس­های هوایی با مقیاس  و نقشه توپوگرافی در مجموع 17 ترانسکت روی اراضی شامل 11 ترانسکت روی اراضی تپه ماهوری (از نوع مرکب با شیب 5 تا 50 درصد) و 6 ترانسکت در دشت­های دامنه­ای (از نوع یکنواخت با شیب 2- 8 درصد) مشخص شد و نمونه­برداری خاک و مطالعه خصوصیات سطحی در آنها به­عمل آمد. هم­چنین در شیب­های مرکب (شامل بالای شیب، شانه شیب، شیب برگشتی، پای شیب و پنجه شیب) و یک­نواخت (شامل قسمت­های فوقانی، میانی، تحتانی) بسته به طول شیب بین 2 تا 7  نمونه برای برداشت نمونه خاک سطحی (27- 0 سانتی­متری) حفر گردید و سزیم- 137 آن­ها توسط دستگاه اسپکترومتر اشعه گاما اندازه­گیری شد. نتایج نشان داد که میزان متوسط فرسایش خاک در موقعیت­های شیب مرکب بالای تپه، شانه شیب، و شیب برگشتی به­ترتیب 74/31، 28/66 و77/46 و در موقعیت­های شیب یکنواخت به­ترتیب 60/78، 47/54 و 54/79 تن در هکتار در سال است. میزان رسوب­گذاری در مناطق غیر فرسایشی (پنجه شیب) 27/64 تن در هکتار در سال و در موقعیت پای شیب انباشت خاک غالب تر از فرسایش خاک بود. به­طور کلی می­توان نتیجه گرفت به­ کار­گیری روش اندازه­گیری سزیم-137 می­تواند به­عنوان یک روش سریع و با دقت مناسب برای برآورد فرسایش و رسوب به­کار گرفته شود.